Lần ấy về, tôi viết vào sổ tay dù rất ít khi dùng đến giấy bút : Có một thế hệ chỉ huy mới .
Nhớ chuyện này là vì vừa lục tìm tài liệu, đọc lại cái đoạn cả tiểu đoàn bộ đội chạy rầm rập xuyên đêm, kịp đến cầu sông Bờ trước khi quân đội đối phương kịp tới để chặn đường rút quân, biến cầu sông Bờ nói riêng, đường 7 nói chung thành một địa chỉ lẫy lừng trong lịch sử chiến tranh Việt Nam. Đoạn tôi đọc là trong tiểu thuyết Trong cơn gió lốc của nhà văn Khuất Quang Thụy. Ngay sau hòa bình, đây là cuốn tiểu thuyết cực kỳ nổi tiếng, nó khiến cho địa danh Phú Bổn, Ayun Pa trở thành một cái tên cũng hết sức lừng lẫy, dù rất nhiều người không hình dung nó ở đâu?
Là từ cái đận cả tiểu đoàn cầm súng, bỏ lại tất cả tư trang, chạy bộ suốt đêm ấy, tới khi bí thư thị xã tự lái xe xuống xã thị sát tình hình, nó là cả một giai đoạn dài và không chỉ là thời gian mà là sự thay đổi về đời sống, về xã hội.
Bạn đang đọc: Về Phú Bổn xưa
Đoạn Quốc lộ 25 qua cửa ngõ phía Nam của thị xã Ayun Pa .
Nhà văn Khuất Quang Thụy giờ là Tổng biên tập báo Văn Nghệ, năm 1975 là một người lính trực tiếp chiến đấu của Sư 320, Quân đoàn 3 – sư đoàn trực tiếp tổ chức chốt chặn đường tháo chạy của tàn quân đối phương ngay ở vị trí cầu sông Bờ bây giờ. Và ngay sau đấy, toàn bộ câu chuyện này được anh viết thành tiểu thuyết nổi tiếng tôi nhắc trên kia Trong cơn gió lốc.
Không nhiều người dân ở ngay Ayun Pa nhớ sự kiện sông Bờ, địa điểm sông Bờ. Còn trong lịch sử dân tộc, người ta nhắc nhiều tới thắng lợi đường 7 – sự kiện đường 7, “ cuộc tháo chạy tán loạn ” đường 7 ( tên cuốn sách của một viên tình báo Mỹ – nhà văn Frank Sneep ) … nhưng cũng ít nhắc tới địa điểm sông Bờ .
Nếu chạy qua cây cầu lịch sử vẻ vang này, một quân đoàn và một quân khu của quân đội Nước Ta cộng hòa sẽ thoát được về tới đồng bằng, sẽ trở thành một lá chắn rất là vững chãi để bảo vệ đô thị TP HCM. Ngược lại, nếu chặn được đội quân khổng lồ này ở đây, sự chi viện cho đồng bằng sẽ bị cắt đứt, con đường đến ngày 30/4 thênh thang thêm nhiều .
Nó có một chi tiết hay là ngày 19/3, đương lúc căng thẳng nhất của cuộc chạy/ chặn thì đối phương đã… bỏ bom làm sập cây cầu.
Tôi vừa được đến một cây cầu cũng có số phận như vậy, là cầu sông Bé ở Bình Phước. Cũng đâu trong năm 1975, để chặn những cuộc tiến công của quân giải phóng trên đường 14, quân đội Nước Ta cộng hòa cũng đánh gãy cây cầu này. Đây là cây cầu xi-măng rất đẹp do người Pháp làm, gần giống dáng cầu Long Biên, cầu Trường Tiền với những đường cong mềm mịn và mượt mà nên dẫu là xi-măng nhưng trông nó vẫn rất mảnh mai, nhẹ nhàng. Tôi đến là vì được tham gia một việc đầy chất … lịch sử vẻ vang, ấy là thả tro cốt nhà báo Pháp Boudarel xuống con sông Bé, ngay khúc cầu bị gãy, nơi thời xưa ông nhà báo người Pháp này hoạt động giải trí chống … Pháp .
Thì lịch sử vẻ vang có những chuyện ly kỳ không lý giải được. Ông Boudarel sang Nước Ta dạy học từ thời Pháp chiếm đóng Nước Ta. Ông dạy môn Triết ở Trường nữ trung học Marie Curie TP HCM. Từ đây, ông ra chiến khu theo Việt Minh chống Pháp, mà nơi hoạt động giải trí chính là chiến khu D ở Tây Ninh, Bình Phước. Sau ông ra Bắc làm ở một trại giam từ binh Pháp, rồi Nhà xuất bản Ngoại văn, giờ là Nhà xuất bản Thế giới. Ông bị một tòa án nhân dân Pháp phán quyết tử hình vắng mặt về tội phản bội Tổ quốc. Sau này, trào lưu dân chủ lên cầm quyền, ông được ân xá, quay lại Pháp làm giáo sư sử học, dù bị rất nhiều tù binh Pháp đã ở Nước Ta tố cáo là tội phạm cuộc chiến tranh, nhưng lại cũng có hẳn một “ hội những người ủng hộ Boudarel ” do những tri thức rất nổi tiếng ở Pháp lập ra để bảo vệ ông. Và trước khi chết thì ông trăng trối là hỏa thiêu, rắc một phần tro xuống con sông quê ông, còn lại mang sang thả ở 3 con sông Nước Ta ông từng sống và hoạt động giải trí là sông Bé, sông Thu Bồn và sông Hồng. Tôi được tham gia ở cây cầu gãy sông Bé này .
Trở lại cầu sông Bờ, nó mang tính quyết định hành động là thế, lịch sử dân tộc là thế .
Bây giờ thì đã 45 năm từ ngày ấy, anh lính trẻ Khuất Quang Thụy trong đoàn quân vác súng chạy nguyên đêm chiếm cầu ngày ấy giờ đã là một đại tá cựu binh… già, dù anh vẫn đương chức tổng biên tập một tờ báo văn chương lớn. Hôm rồi, khi tôi nhắc chuyện này, anh vẫn hừng hực như… 45 năm trước, “nếu cần, tớ vẫn ôm súng được đấy, đừng đùa với lính chủ lực Quân đoàn 3 nhé”. Tôi nhớ hồi ấy, ngay sau năm 1975 ấy, có mấy cuốn tiểu thuyết nóng hôi hổi hơi thở của cuộc chiến như Năm 1975, họ đã sống như thế của Nguyễn Trí Huân, Đất trắng của Nguyễn Trọng Oánh, Họ cùng thời với những ai của Thái Bá Lợi, Những người từ trong rừng ra của Nguyễn Minh Châu và không thể không nhắc Trong cơn gió lốc của Khuất Quang Thụy. Chỉ bằng một trận đánh, anh đã “vẽ” nên cả cuộc chiến tranh. Từ một cây cầu, anh khắc họa cả một chặng đường khốc liệt bi tráng của những gì mà dân tộc ta đã trải qua, bởi phía sau những người lính là quê hương làng mạc, là bố mẹ ông bà tổ tiên, là vợ là con, là người yêu, bạn bè… và cao hơn là lịch sử, là số phận dân tộc, Tổ quốc…
Những bi kịch của cuộc tháo chạy và trận đánh kinh hoàng ấy giờ vẫn còn, ấy là những đứa con của những gia đình di tản bị lạc trong những ngôi làng người Jrai ven đường 7, giờ vẫn còn thấp thoáng đâu đấy. Vẫn còn những gia đình đi tìm con mà chương trình Như không hề có cuộc chia ly của nhà báo Thu Uyên dạo nào còn giữ rất nhiều hồ sơ. Ngay ở thành phố Pleiku đang có nhiều câu chuyện như thế, những con người như thế, những gia đình như thế hiện diện…
Xem thêm: Ai chống lưng cho ông Phạm Sỹ Quý!?
Thị xã Ayun Pa đang có kế hoạch “ Triển khai thực thi quy hoạch chi tiết cụ thể di tích lịch sử thắng lợi đường 7 sông Bờ ”, thiết nghĩ cũng đã chậm. Bạn bè tôi ở những nơi về để chỉ đường cho họ về Ayun Pa theo đường 7 cũ là rất khó khăn vất vả. Đã từng có kế hoạch làm một cái biểu trưng hay là gì đấy ngay chỗ rẽ từ đường 14 vào đường 25, rằng đây là nơi mở màn con đường số 7 nổi tiếng năm 1975. Đi nhiều như tôi mà nhiều khi cũng luột qua một đoạn mới quay lại để rẽ, bởi chỗ ngã ba ấy, cái sự báo hiệu để rẽ vào đường 25 xuống Ayun Pa rất mù mờ chứ đừng nói là ra mắt về con đường từng lịch sử một thời ấy. Và cũng như thế, là cái khu vực cầu sông Bờ. Con người không hề sống mà không có ký ức. Dân tộc tăng trưởng không hề không có lịch sử vẻ vang. Chúng ta, chỗ thì khoa trương quá mức, chỗ lại im ắng quá …
Thị xã Ayun Pa giờ đây chính là tỉnh Phú Bổn rất lâu rồi. Thời ấy, những cái tên Phú Bổn, Hậu Bổn, Phú Túc, Cheo Reo, Thuần Mẫn … luôn vang lên trên những bản tin chiến trận, nhất là vào tháng 3/1975 .
Giờ, dân thi thoảng vẫn dùng cái tên Phú Bổn để nói về Ayun Pa. Cái tên ấy gợi về một thời, nó cứ buồn vui lẫn lộn …
Source: https://datxuyenviet.vn
Category: Kiến Thức Bất Động Sản
