Kiểm toán đầu tư xây dựng cơ bản tại Đức, Trung Quốc và hàm ý đối với Việt Nam

Kinh nghiệm về kiểm toán đầu tư xây dựng cơ bản ở Liên bang Đức và Trung Quốc

Tại Liên bang Đức

Theo quan điểm của Kiểm toán Liên bang Đức, việc xác định thời điểm kiểm toán là rất quan trọng. Để tiến hành kiểm toán sớm nhất̉, đa số các cuộc kiểm toán dự án đầu tư xây dựng cơ bản được thực hiện ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Kiểm toán Liên bang Đức tiến hành kiểm toán với 3 loại hình kiểm toán gồm: Kiểm toán tuân thủ, kiểm toán tính kinh tế và kiểm toán báo cáo quyết toán vốn đầu tư công trình.

Kiểm toán chuyên đề là một mô hình kiểm toán được thực thi khá phổ biển ở Kiểm toán Liên bang Đức. Đối với mô hình kiểm toán này, cuộc kiểm toán được triển khai với những nội dung đơn cử theo từng bước việc làm, từng quy trình tiến độ của quy trình đầu tư và được triển khai ở nhiều đơn vị chức năng khác nhau .
Đồng thời, kiểm toán Liên bang Đức tập trung chuyên sâu kế hoạch kiểm toán vào những nghành nghề dịch vụ có rủi ro đáng tiếc cao. Những chương trình và đối tượng người tiêu dùng kiểm toán được đưa vào chương trình xếp theo mức độ rủi ro đáng tiếc thấp, trung bình hay rủi ro đáng tiếc cao nhằm mục đích ưu tiên kế hoạch kiểm toán tổng lực hoặc tập trung chuyên sâu nhiều hơn vào từng khu vực của chương trình hơn là vào những bộ, ngành hay cơ quan của nhà nước. Điều này giúp phân phối nguồn lực theo từng đặc thù của một chương trình và kiến thiết xây dựng trình tự kiểm toán bổ trợ thích hợp. Qua trong thực tiễn, việc những cơ quan Kiểm toán Liên bang Đức tập trung chuyên sâu kiểm toán những nghành có rủi ro đáng tiếc cao và đã chỉ ra nhiều sai phạm của những dự án đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản .
Qua khảo sát thực tiễn cho thấy, khi kiểm toán kế hoạch kiến thiết xây dựng, kiểm toán viên của Kiểm toán Liên bang Đức luôn làm rõ những yếu tố về nhu yếu đầu tư. Đối với kiểm toán phong cách thiết kế, kiểm toán viên xem xét về năng lượng của đơn vị chức năng phong cách thiết kế, thời hạn lập phong cách thiết kế, việc phê duyệt phong cách thiết kế …
Đối với việc lập dự trù ngân sách, kiểm toán viên kiểm tra ngân sách thiết kế xây dựng dự kiến tránh trường hợp dự trù ngân sách thấp để dự án được phê duyệt, sau đó trong quy trình tiến hành lại xin bổ trợ. Trong việc tổ chức triển khai công tác làm việc giao thầu, kiểm toán viên triển khai kiểm tra xem xét những khuôn khổ được đấu thầu thế nào, quy trình đầu thầu có được triển khai đúng không, những điều kiện kèm theo hợp đồng, việc mở thầu có đúng lao lý không ? …
Đối với tổ chức triển khai kiểm toán việc thiết kế thiết kế xây dựng, kiểm toán viên triển khai kiểm toán việc tổ chức triển khai thiết kế kiến thiết xây dựng, kiểm toán những khuôn khổ kiến thiết xây dựng và kiểm toán việc thực thi hợp đồng. Một nội dung quan trọng trong kiểm toán quyết toán của kiểm toán Liên bang Đức là so sánh cụ thể mời thầu với bằng chứng thực hiện và với khuôn khổ thiết kế xây dựng đã xây đắp thực tiễn, chú ý quan tâm đến những yếu tố làm tăng, giảm giao dịch thanh toán. Cuối cùng, với kiểm toán kết thúc kiến thiết xây dựng, kiểm toán viên cần phải xem xét những hồ sơ thực trạng khu công trình đã khá đầy đủ chưa …

Tại Trung Quốc

Mục tiêu của kiểm toán là kiểm tra những thủ tục và quản trị việc triển khai những khu công trình, dự án nhằm mục đích nâng cao chất lượng, quy trình tiến độ kiến thiết xây dựng và thỏa mãn nhu cầu quyền lợi xã hội ; Giám sát việc sử dụng kinh tế tài chính của những khu công trình, dự án nhằm mục đích giảm thiểu thực trạng thất thoát và tiêu tốn lãng phí ; Giám sát và ngăn ngừa những hành vi vi phạm pháp lý và lao lý vì quyền lợi của Nhà nước và nhân dân. Do vậy, kiểm toán đầu tư kiến thiết xây dựng cơ bản nói chung và những dự án sử dụng ngân sách nhà nước nói riêng được Trung Quốc rất là chăm sóc. Nước này đã phát hành Luật Quy hoạch kiến thiết xây dựng làm cơ sở cho những hoạt động giải trí thiết kế xây dựng trong khoanh vùng phạm vi cả nước. Quy hoạch thiết kế xây dựng được tiến hành trang nghiêm và là địa thế căn cứ quan trọng để hình thành ý đồ về dự án đầu tư kiến thiết xây dựng, lập dự án đầu tư thiết kế xây dựng và tiến hành triển khai dự án đầu tư thiết kế xây dựng từ nguồn ngân sách nhà nước .
Công tác trấn áp ngân sách được những cơ quan chức năng của Trung Quốc xác lập theo nguyên tắc “ Lượng thống nhất – giá chỉ huy – phí cạnh tranh đối đầu ”. Theo nguyên tắc này, ngân sách đầu tư kiến thiết xây dựng được nghiên cứu và phân tích, thống kê giám sát theo trạng thái động tương thích với chính sách khuyến khích đầu tư và diễn biến Ngân sách chi tiêu trên thị trường thiết kế xây dựng theo quy luật cung – cầu. Công tác quản trị ngân sách đầu tư thiết kế xây dựng tại những dự án cũng được xác lập một cách đơn cử về ngân sách đầu tư kiến thiết xây dựng hài hòa và hợp lý ; khống chế ngân sách đầu tư kiến thiết xây dựng có hiệu lực hiện hành và đem lại quyền lợi cao nhất .
Ngay từ tiến trình phát sinh ý tưởng sáng tạo dự án, những nhà tư vấn đầu tư thiết kế xây dựng sử dụng đồng thời chiêu thức nhìn nhận kinh tế-xã hội và nhìn nhận kinh tế tài chính kinh tế tài chính ; dữ thế chủ động đầu tư lựa chọn dự án với giải pháp ngân sách hài hòa và hợp lý nhất để đạt được tiềm năng kinh tế-xã hội cao nhất. Đến quy trình tiến độ phong cách thiết kế, những nhà tư vấn sử dụng chiêu thức nghiên cứu và phân tích giá trị lựa chọn giải pháp phong cách thiết kế tương thích để hình thành ngân sách hài hòa và hợp lý nhất .
Quản lý ngân sách đầu tư kiến thiết xây dựng tại những dự án ở Trung Quốc lúc bấy giờ vẫn vận dụng chính sách lập, xét duyệt và khống chế ngân sách đầu tư thiết kế xây dựng ở cuối những quy trình tiến độ theo nguyên tắc giá quyết toán sau cuối không vượt quá giá đầu tư đã xác lập bắt đầu .
Các chênh lệch phát sinh trong quy trình triển khai đầu tư liên tục được xem xét, kiểm soát và điều chỉnh để bảo vệ việc khống chế ngân sách có hiệu lực hiện hành. Để khống chế chất lượng thời hạn và giá thành công trình thiết kế xây dựng xuyên suốt từ tiến trình hình thành sáng tạo độc đáo đầu tư, chủ trương đầu tư đến sẵn sàng chuẩn bị đầu tư, thực thi đầu tư, kết thúc kiến thiết xây dựng chuyển giao khu công trình đi vào sử dụng, Trung Quốc trải qua quan hệ hợp đồng kinh tế tài chính đã hình thành chính sách giám sát Nhà nước và giám sát xã hội trong đầu tư thiết kế xây dựng, với quy mô quản trị giám sát phối hợp 4 bên : Bên A ( chủ đầu tư ) – bên B ( người phong cách thiết kế ) – bên C ( đơn vị chức năng thiết kế ) – bên D ( người giám sát ). nhà nước Trung Quốc chỉ quản trị việc đánh giá và thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư so với dự án đầu tư kiến thiết xây dựng từ ngân sách nhà nước ; giá kiến thiết xây dựng được hình thành theo cơ chế thị trường, Nhà nước công bố định mức kiến thiết xây dựng chỉ để tìm hiểu thêm ; Nhà nước khuyến khích sử dụng hợp đồng trong đầu tư kiến thiết xây dựng theo thông lệ quốc tế .
Hiện nay Trung Quốc đang kiến thiết xây dựng và giảng dạy một đội ngũ kỹ sư định giá trong việc trấn áp và khống chế ngân sách thiết kế xây dựng. Trong trường hợp những đơn vị chức năng được kiểm toán vi phạm pháp lý và những lao lý của Nhà nước, những kiểm toán viên phải nhu yếu những đơn vị chức năng được kiểm toán kiểm soát và điều chỉnh lệch giá và ngân sách, nộp lại những khoản thu nhập phạm pháp, tịch thu những gia tài nhà nước mà những đơn vị chức năng đang nắm giữ ; Thông báo với những ngân hàng nhà nước và những tổ chức triển khai kinh tế tài chính ngừng cung ứng hoặc cho vay ; Ấn định mức phạt hoặc yêu cầu những hình thức giải quyết và xử lý kỷ luật trong những trường hợp đơn vị chức năng được kiểm toán vi phạm nghiêm trọng những luật và pháp luật của Nhà nước .
Trung Quốc chú trọng tới việc thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống thông tin dữ liệu về ngân sách kiến thiết xây dựng, phân phối những thông tin về giá kiến thiết xây dựng bảo vệ tính minh bạch, cạnh tranh đối đầu trong nền kinh tế thị trường. nhà nước Trung Quốc không can thiệp vào việc quản trị ngân sách đầu tư thiết kế xây dựng tại những dự án sử dụng ngân sách nhà nước, mà chỉ phát hành những pháp luật có đặc thù khuynh hướng thị trường, bảo vệ tính công minh, bảo vệ quyền hạn hợp pháp của những chủ thể tham gia hoạt động giải trí thiết kế xây dựng, xã hội hoá công tác làm việc định mức thiết kế xây dựng, đơn giá kiến thiết xây dựng và sử dụng cơ chế thị trường để thoả thuận, xác lập giá kiến thiết xây dựng khu công trình .
Theo pháp luật hiện hành của Trung Quốc, sau khi kết thúc kiểm toán, những kiểm toán viên phải trình tác dụng kiểm toán của mình lên công ty kiểm toán. Trước khi trình những báo cáo giải trình kiểm toán ở đầu cuối, những quan điểm của kiểm toán viên cần nhận được sự nhất trí của đơn vị chức năng được kiểm toán. Sau khi thanh tra rà soát lại nội dung của những báo cáo giải trình kiểm toán, cơ quan kiểm toán sẽ đưa ra những Kết luận sau cuối và nhu yếu những đơn vị chức năng kiểm toán thực thi khuyến nghị của mình .

Hàm ý đối với Việt Nam

Ở Nước Ta, đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư toàn xã hội. Hàng năm, ngân sách nhà nước sắp xếp một tỷ suất lớn chi cho hoạt động giải trí đầu tư kiến thiết xây dựng cơ bản tạo lập mạng lưới hệ thống hạ tầng tân tiến, góp thêm phần thôi thúc tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội và bảo vệ bảo mật an ninh, quốc phòng. Kiểm toán Nhà nước Nước Ta chịu nghĩa vụ và trách nhiệm “ thực thi kiểm toán việc quản trị, sử dụng kinh tế tài chính, gia tài công ”, đơn cử là kiểm toán những dự án đầu tư bằng nguồn vốn tập trung chuyên sâu từ ngân sách nhà nước và những nguồn vốn khác của ngân sách nhà nước, nhằm mục đích tăng cường tính minh bạch, chống thất thoát, tiêu tốn lãng phí và nâng cao nghĩa vụ và trách nhiệm trong việc triển khai những dự án đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước .
Thực tiễn cho thấy, thời hạn qua, Kiểm toán Nhà nước đã triển khai nhiều cuộc kiểm toán dự án đầu tư kiến thiết xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, qua đó, đã phát hiện không ít sai phạm trong quy trình quản trị dự án và đã yêu cầu xử lý tài chính, kiểm điểm nghĩa vụ và trách nhiệm so với những tập thể, cá thể có tương quan. Tuy nhiên, hầu hết hiệu quả kiểm toán mới chỉ dừng lại ở việc phát hiện sai phạm trong lập dự trù, quản trị ngân sách và những sai phạm nhỏ lẻ. Thực tế cho thấy, công tác làm việc kiểm toán so với những dự án đầu tư kiến thiết xây dựng cơ bản còn thể hiện những hạn chế sau :
Thứ nhất, việc lập kế hoạch kiểm toán, xác lập trọng tâm kiểm toán còn giàn trải, trọng tâm kiểm toán quá nhiều, dẫn đến quy trình triển khai bị giàn trải, kém hiệu suất cao .
Thứ hai, đoàn kiểm toán chỉ thực thi mô hình kiểm toán tuân thủ ở hầu hết những tiến trình tiến hành dự án. Cụ thể, trong quy trình tiến độ lập, thẩm định và đánh giá và phê duyệt dự án, chỉ kiểm tra tuân thủ về sự khá đầy đủ của hồ sơ, tài liệu ; tình hình chấp hành về trình tự, thủ tục và tính hài hòa và hợp lý, hợp pháp so với hồ sơ, tài liệu của dự án. Nhiều nội dung chưa được kiểm toán nhìn nhận như : Sự hài hòa và hợp lý về quy mô, cấu trúc và tính khoa học của những giải pháp phong cách thiết kế ; về tổng mức đầu tư và năng lực kêu gọi những nguồn lực để đầu tư ; về thời hạn thiết yếu để đầu tư, phân kỳ đầu tư …
Về công tác làm việc phong cách thiết kế, dự trù, quy trình kiểm toán chỉ mới nhìn nhận tính tuân thủ về sự không thiếu của hồ sơ, tài liệu ; tình hình chấp hành về trình tự, thủ tục và tính hài hòa và hợp lý, hợp pháp so với hồ sơ, tài liệu phong cách thiết kế, dự trù ; kiểm toán về sự hài hòa và hợp lý, đúng mực về số liệu dự trù .
Trong công tác làm việc đấu thầu, những kiểm toán viên thường tập trung chuyên sâu kiểm toán sự tuân thủ về trình tự, thủ tục trên cơ sở hồ sơ, tài liệu đấu thầu. Một số yếu tố khác chưa được kiểm toán sâu như : Kiểm tra nhìn nhận về chất lượng hồ sơ mời thầu, tính khoa học, hài hòa và hợp lý của những nội dung được pháp luật chi tiết cụ thể trong hồ sơ mời thầu và của thang điểm chấm thầu .
Trong công tác làm việc quản trị kiến thiết, nghiệm thu sát hoạch thanh toán giao dịch, nhiều nội dung quan trọng chưa nhìn nhận sâu như : Kiểm tra, nhìn nhận về tính khoa học, hài hòa và hợp lý của giải pháp tổ chức triển khai xây đắp ; kiểm tra đến tận cùng về nguyên do dẫn tới chậm quy trình tiến độ kiến thiết để đề xuất kiến nghị giải quyết và xử lý tương thích .
Nguyên nhân của những hạn chế trên là do đặc trưng phức tạp của nghành nghề dịch vụ đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản : Các dự án, khu công trình thường xây đắp trong thời hạn dài tương quan đến nhiều niên độ ; năng lượng quản trị dự án của những ban quản trị dự án, chủ đầu tư khác nhau … Trong khi đó, chính sách kinh tế tài chính, chính sách quản trị đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản có nhiều biến hóa, dẫn đến những khó khăn vất vả nhất định trong việc xác lập nội dung, đối tượng người dùng, khoanh vùng phạm vi kiểm toán .
Bên cạnh đó, những dự án kiến thiết xây dựng khu công trình mang tính đặc trưng có đặc thù cấu trúc phong phú và phức tạp, quy mô và khối lượng kiến thiết lớn. Quá trình quản trị triển khai dự án, mức độ đạt được của từng tiềm năng trong mỗi dự án chịu rất nhiều yếu tố ảnh hưởng tác động, gây khó khăn vất vả cho quy trình triển khai kiểm toán .
Từ kinh nghiệm kiểm toán đầu tư kiến thiết xây dựng cơ bản ở Liên bang Đức và Trung Quốc và thực tiễn công tác làm việc kiểm toán đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản ở Nước Ta, tác giả gợi ý một số ít giải pháp nhằm mục đích nâng cao chất lượng kiểm toán những dự án đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản, đơn cử gồm :
Một là, Kiểm toán Nhà nước cần phối hợp kiểm toán hoạt động giải trí với kiểm toán tuân thủ và kiểm toán báo cáo giải trình kinh tế tài chính ở mỗi tiến trình của quy trình đầu tư. Ứng với mỗi quy trình tiến độ, đoàn kiểm toán cần phải lập kế hoạch kiểm toán đơn cử ( từ tổng hợp đến cụ thể ) về trọng điểm, rủi ro đáng tiếc, chiêu thức kiểm toán, nhân sự triển khai … Trong đó, cần sắp xếp nhân sự và thời hạn để kiểm tra hiện trường, so sánh với hồ sơ nghiệm thu sát hoạch hoàn thành công việc .
Hai là, để kiểm toán đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản trở thành công cụ trọng điểm và hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, trấn áp việc quản trị và sử dụng kinh tế tài chính công, Kiểm toán Nhà nước cần kiến thiết xây dựng và hoàn thành xong những văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn triển khai Luật Kiểm toán Nhà nước trong việc thực thi tiền kiểm so với những dự án trọng điểm vương quốc nhằm mục đích thẩm định và đánh giá, nhìn nhận, xem xét tính khả thi, tính hiệu suất cao trước khi Quốc hội, nhà nước xem xét phê duyệt ; chính sách kiểm toán song song ( đồng thời ) với hoạt động giải trí kiến thiết xây dựng dự án nhằm mục đích kịp thời phát hiện và kiểm soát và chấn chỉnh những sống sót, chưa ổn ngay trong quy trình thực thi dự án .
Kiểm toán Nhà nước cần tăng cường thực thi kiểm toán so với những dự án đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản trong quy trình triển khai, nhằm mục đích nâng cao hiệu suất cao sử dụng vốn, cũng như hạn chế xấu đi và chống thất thoát, tiêu tốn lãng phí trong quy trình đầu tư. Tăng cường kiểm toán những chuyên đề về tình hình thực thi những chủ trương, chủ trương của Nhà nước trong nghành đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản, nhất là so với những hình thức đầu tư có kêu gọi nguồn lực của xã hội trong quy trình thực thi .
Bên cạnh đó, Kiểm toán Nhà nước cần thực thi kiểm toán tổng lực để xác nhận số liệu kinh tế tài chính của dự án, Giao hàng công tác làm việc quyết toán dự án đầu tư. Đồng thời, nhìn nhận lại hàng loạt quy trình triển khai dự án và chỉ ra những sống sót, sai sót, chưa ổn, từ đó rút ra những kinh nghiệm trong thực thi những dự án đầu tư khác. Báo cáo kiểm toán phải được lập trên cơ sở chuẩn mực kiểm toán và những lao lý về hồ sơ mẫu biểu do Kiểm toán Nhà nước phát hành, phản ánh rất đầy đủ thông tin, tình hình, hiệu quả kiểm toán. Các nội dung nhìn nhận về sai sót, hạn chế của đơn vị chức năng cần dẫn chứng vừa đủ những lao lý của pháp lý có tương quan và những nhìn nhận, nghiên cứu và phân tích tương thích .

Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước cần tăng cường vai trò tham mưu trong quá trình xây dựng các chủ trương, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành về lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản.

Tài liệu tham khảo:

1. Luật Kiểm toán Vương quốc Anh, Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, Liên bang Nga, Thái Lan, Hàn Quốc, Cộng hoà Séc, Malaixia, Cộng hoà Pháp – Tài liệu dịch – kiểm toán Nhà nước (1996);
2. Dự án kế toán, kiểm toán, Euro – Tập Việt (2000), Cẩm nang kiểm toán, NXB Tài chính, Hà Nội;
3. Dự án GTZ (2004), So sánh quốc tế địa vị pháp lý và các chức năng của cơ quan Kiểm toán tối cao và một số tài liệu hội thảo giữa Kiểm toán Nhà nước Việt Nam với Kiểm toán Nhà nước Cộng hòa Liên bang Đức, Hà Nội;
4. Dự án kế toán, kiểm toán, Euro – Tập Việt (2000), Cẩm nang kiểm toán, NXB Tài chính, Hà Nội;
5. Đặng Thị Hoàng Liên (2009) “Kinh nghiệm của Trung Quốc trong hoạt động kiểm toán các công trình và dự án công cộng”, Tạp chí kiểm toán.

* Cao Hồng Loan, Trường Đại học Thương mại

** Bài đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 2 tháng 10/2021.

Source: https://datxuyenviet.vn
Category: Hướng Dẫn Cho Nhà Đầu Tư